Neden Güvelenir? Zamanın Sessiz Tanığı Olarak Nesnelerin Edebiyatı
Bir edebiyatçı için her kelime bir evrendir. Sözcükler yalnızca anlatmaz, aynı zamanda yaşatır. Onların arasında dolaşırken, bir masanın üzerindeki örtüde, bir sandığın içinde unutulmuş kumaşta bile hikâyeler buluruz. “Neden güvelenir?” sorusu da yalnızca biyolojik bir sürecin değil, aynı zamanda unutuluşun, zamanın ve yavaş yıkımın sembolüdür. Güvelenmek, aslında anlatıların çürümesi değil, dönüşmesidir; bir metnin, bir duygunun ya da bir kimliğin zamana karşı verdiği sessiz mücadeledir.
Unutulan Eşyaların Hikâyesi: Güve ve Bellek
Edebiyat, çoğu zaman insanın belleğiyle savaşını anlatır. Marcel Proust’un madeleine kurabiyesiyle hatırladığı çocukluğu gibi, güvelenen bir elbise ya da kitap da geçmişi geri çağırır. Çünkü güve, yalnızca kumaşları değil, hafızayı da kemirir.
Sandığın dibinde unutulmuş bir yün kazak, belki bir sevdanın tanığıdır. Yıllar sonra çıkarıldığında üzerindeki küçük delikler, bir zamanın geçtiğini değil, bir duygunun hâlâ orada yaşadığını gösterir. İşte bu yüzden güvelenmek, yok olmak değil; yavaşça hatırlanmaktır.
Virginia Woolf’un karakterleri de bu sessiz yıkımı bilir. “Kendine Ait Bir Oda”da zamanın geçişi, kadının dünyasında maddi nesnelerle ölçülür. Güvelenen bir kumaş, bastırılmış bir düşüncenin metaforudur. Kadınların fikirleri, bir zamanlar parlak ve canlıyken, ilgi görmedikçe tıpkı bir giysi gibi tozun ve sessizliğin altında kalır.
Karakterlerin Güvelenmesi: Ruhun İç Çöküşü
Edebiyat yalnızca nesneleri değil, karakterleri de güvelendirir.
Dostoyevski’nin Raskolnikov’u gibi bazı karakterler, içlerinde büyüyen bir vicdan güvesi taşır. Günah, suç ve pişmanlık; insan ruhunu kemiren görünmez böceklerdir. Raskolnikov’un aklındaki çürüme, tıpkı eski bir kitabın sayfalarında dolaşan güveler gibidir — sessiz, sabırlı ama kaçınılmaz.
Yani güvelenmek, yalnızca nesnelerin değil, insanın iç dünyasının da kaderidir.
Turgut Uyar’ın dizelerinde geçen “bir gün her şeyin solacağını bilmek” duygusu, tam da bu ruhsal güvelenmenin ifadesidir. İnsan, geçmişini, ilişkilerini ve hayallerini korumaya çalışırken, içten içe çözülür. Bu çözülme korkutucu değildir; çünkü o çözülmeden yeni bir anlam, yeni bir benlik doğar.
Metinlerin Güvelenmesi: Zamanın Edebiyat Üzerindeki İzleri
Hiç fark ettiniz mi? Bazı kitaplar zamana direnemez. Tozlanır, sayfaları sararır, kenarları kırılır. Ama tam da bu kırılganlık, onlara bir ruh kazandırır. Edebiyat tarihinde güvelenme, aslında metinlerin yeniden doğuş sürecidir.
Antik Yunan destanları yüzyıllarca sözlü olarak aktarılırken, her tekrar bir şeyi eksiltmiş, bir şeyi eklemiştir. Bu da bir tür kültürel güvelenmedir: zamanın metin üzerindeki yaratıcı tahribatı.
Franz Kafka’nın yazılarını düşünelim. Kafka, eserlerinin ölümünden sonra yakılmasını ister, ama yakılmaz. O metinler zamanla “unutulmanın” değil, “direnişin” sembolüne dönüşür. Belki de güvelenmek, kelimelerin kendi ölümsüzlüğünü bulma biçimidir.
Toplumsal Edebiyatta Güvelenme: Sessizlik ve Direniş
Toplumsal temalı romanlarda da güvelenme, sistemin birey üzerindeki etkisini anlatır. Kemal Tahir’in karakterleri, zamanın içinde çürüyen umutları temsil eder. Yaşar Kemal’in köylüleri, toprakla bağlarını kaybettikçe toplumsal dokular da güvelenir.
Burada güve, yalnızca doğanın değil, iktidarın ve unutmanın sembolüdür. Bir toplum neden güvelenir? Çünkü kendi hafızasını koruyacak anlatıları unutur.
Edebiyatın görevi, bu unutuluşu durdurmaktır. Her yazar, kelimeleriyle bir tür “koruyucu lavanta” serper zamanın içine; güveyi değil, hatırayı besleyen bir koku bırakır.
Sonuç: Güvelenmek Bir Son Değil, Hatırlamanın Biçimidir
“Neden güvelenir?” sorusu, aslında “neden unuturuz?” sorusuyla kardeştir.
Her şeyin güvelenmeye başladığı bir çağda — duyguların, ilişkilerin, hatta kelimelerin bile — belki de asıl mesele çürümeyi durdurmak değil, onu anlamaktır. Çünkü her çürüme, yeni bir anlatının tohumudur.
Okura son bir davet:
Siz hangi eşyalarınızı, hangi anılarınızı zamanın güvesine teslim ettiniz?
Yorumlarda paylaşın — belki birlikte, edebiyatın tozlu raflarında unuttuğumuz kokuları yeniden buluruz.